Selecteer een pagina

Als ik tot over mijn oren verdiept ben in een boek, verdwijnt al het andere hier en nu. Dan vliegen mijn handen gretig over de letters, benieuwd naar wat nog komen gaat.
In Lezen als ik tijd heb vertelde ik je al hoe medereizigers mij in de trein dikwijls vragen stellen over het lezen van een brailletekst. Ook als we samen zitten te wachten in een wachtzaal, zingen in een koor, aan het werk zijn of een cursus volgen, gebeurt het wel eens dat mensen verwonderd zijn over hoe ze mijn handen over een tekst zien bewegen.

Gaat dat echt zo vlug, braille lezen?

Duurt het lang om braille te leren?

Is dat moeilijk?

Les volgen in de gewone school

Ik heb braille leren lezen en schrijven in het GON, het GeĂŻntegreerd Onderwijs.
Wonder boven wonder herinner ik me daar nu nog bijzonder veel van!

Ik zat tot aan het vijfde leerjaar als blind kindje in de gewone school: de kleuterschool en de lagere school vlakbij ons huis. Dat was nog niet zo gebruikelijk en er was een intense samenwerking voor nodig tussen mijn ouders, de school en het buitengewoon onderwijs in dit geval het begeleidingscentrum Spermalie.
Daar stond ik zelf als kind tijdens die eerste jaren nauwelijks bij stil. Ik besefte wel dat ik het enige meisje van onze klas was dat niet kon zien, maar toch was het voor mij toen nog allemaal doodgewoon om naar een gewone school te gaan!

Ik vond het leuk dat mijn klasvriendinnetjes bij ons in de buurt woonden en dat ik naar de zelfde school ging als mijn broer Kristof.
Hoewel: dezelfde school… bijna dezelfde school, maar toch niet helemaal, vond ik als kind want Kristof zat bij de jongens en ik bij de meisjes. Vanaf de schoolpoort moesten we elk onze eigen gang gaan en we kwamen elkaar tijdens de lesuren en op de speelplaats nooit tegen.

Braille leren van de GON-begeleider

Al krijgen mensen door de nieuwsberichten soms die indruk: dat kinderen met een handicap/beperking les volgen in een gewone school is absoluut geen uitvinding van het M-decreet.

Luc was mijn toffe GON-begeleider. GON staat voor GeĂŻntegreerd Onderwijs en een GON-begeleider is een leerkracht die verbonden is aan een school voor buitengewoon onderwijs. Luc kwam bij ons thuis of op school om te ondersteunen waar dat nodig was zodat ik in de gewone school de lessen kon volgen (leren lezen, Wereld OriĂ«ntatie, wiskunde, tekenen, …)

Ik leerde de eerste brailleletters lezen in het derde kleuterklasje. Ik speelde heel graag met steekparels. Herinner jij je die nog? Die kleine pareltjes die je op een bordje kan vastprikken om er allerlei figuren mee te maken? Naar het schijnt hebben die pareltjes vele leuke kleuren maar ik vond ze zelf heel interessant om er tekeningen mee te vormen zoals ik de patroontjes noemde: van dikke lijnen tot rare driehoekjes… van onderbroken stippellijnen tot kronkelige paden. Ik prikte met de steekparels doolhofjes met kleine gangen waarin mijn ouders en grootouders met hun vingers de weg moesten vinden.

Onze lerares en Luc gebruikten deze steekparels ook in de klas om mij te leren punten en puntblokjes te onderscheiden voordat ik echt de brailleletters en de woorden leerde voelen.

Hoe zit het brailleschrift in elkaar?

Het brailleschrift bestaat uit zes punten: twee puntjes horizontaal en drie vertikaal. Elke letter en elk ander teken wordt gevormd door een combinatie van die puntjes.
Zo is de a bijvoorbeeld 1 puntje linksboven, de l zijn drie punten onder elkaar enzovoort.

braille alfabet

Het braillealfabet kent een speciale logica. De brailleletters zitten anders in elkaar. De n bijvoorbeeld is misschien wel gemakkelijk aan te leren voor een kind dat goed kan zien, in braille is het een moeilijke letter. Het sprak dus vanzelf dat ik de letters in een ietwat andere volgorde heb leren voelen en schrijven dan de andere kinderen van mijn klas.
Mijn GON-begeleider Luc liet me elke keer voelen hoe de brailleletter eruitzag. Hij vormde de letter eerst met de steekparels. Ik herinner me nu nog altijd het spelletje dat daarbij hoorde, dus het moet wel indruk op me gemaakt hebben!
“Dit is de B. De B van bank. Wat begint er nog allemaal met een B?”

En toen begon ons pingpongspelletje met woorden, woorden met een B… woordpingpong tussen Luc en mij, klein als ik was, al dol op woorden…

“Bal”  “Ballon”  “Baby”  “Boek”  “Blad”  “Banaan” “boe!!!”

Leren lezen was leuk! Niet alleen de klank van de woorden maar ook hun vorm: ik vond de woorden mooi!

Bordje met kleurige steekparels

Eens ik de vorm van de letter herkende en de steekparels goed kon onderscheiden, schakelden we over op de echte brailleletters op papier. Ik oefende om de woorden te schrijven met mijn braillemachine en om ze te lezen. Ik onthield de vorm. Ze spraken direct mijn tactiel geheugen aan, al had ik er natuurlijk nog geen flauw benul van dat er zoiets als een tactiel geheugen bestaat!
Eerst gebruikten we een lege tussenlijn tussen de regels, later niet meer.

De brailleboeken werden vanuit de braille- en klankbibliotheek in Varsenare verzonden per post, verpakt in koffertjes waarin we ze nadien konden terugsturen. Het postkantoor in de buurt was dan ook de eerste plaats waar ik als kind echt gemotiveerd met mijn witte stok naartoe ging… want pas als we zelf de uitgelezen braillebanden terugstuurden, stuurden de medewerkers van de bibliotheek me het vervolg van het boek toe en kon ik verder lezen.
DĂ t was nog eens een motivatie om met die witte stok op stap te gaan!
(Even tussendoor: de boterkoeken bij de bakker zeiden me ook wel iets… dus ook daar ging ik op zondag af en toe met plezier alleen naartoe. Pure voorpret!)

Braille lezen, een ingewikkeld handenspel

Lees je braille niet van links naar rechts? Het lijkt wel alsof ik jou dat anders zie doen.

Ik begrijp wel waarom mensen dit soms aan me vragen. Ze verwijzen naar de vreemde manier waarop ik met mijn handen over het brailleblad vlieg. Het lijkt wel alsof ik in allerlei richtingen lees, behalve van links naar rechts! Zo lijkt het maar…
Op een mooie dag – achteraf gezien een hĂ©le mooie dag – leerde Luc me een trucje om sneller te kunnen lezen. Eerst begreep ik er nog niet veel van, maar geleidelijk aan, door veel te oefenen, lukte het me steeds beter. Hij leerde mij een manier kennen om braille te lezen waarbij ik met mijn ene hand al een beetje vooruit lees op mijn andere hand. Net zoals sommige mensen die goed kunnen zien met hun ogen over de lijnen vooruit kijken, zo bewegen mijn beide handen in een verschillende richting.

Wat een geweldige snelleestruc!
Lezen in andere talen gaat voor mij iets trager en uiteraard kan ik ook niet even snel iets terugvinden in een langere tekst. Even heel vlug “scrollen” door de bladzijden en de paragrafen is niet gemakkelijk.

Maar gewoon een tekst lezen in het Nederlands lukt wel heel vlot op deze manier. Ik kan dit ongeveer even vlug als een gemiddelde lezer van gewoon schrift.

En tja, doordat er zoveel minder woorden op een lijn staan in braille dan bij gewone (zwartschrift) letters, lijkt dit handenspel om braille te lezen misschien wel een beetje spectaculairder dan het is, hoor 🙂

Is braille lezen moeilijk?

Ik prijs me ontzettend gelukkig omdat ik in de vingertoppen van allebei mijn handen heel veel gevoel heb ontwikkeld. Ik ben heel blij dat ik zo’n fijne tastzin heb, anders zou deze manier van lezen echt niet lukken. Dat ik ook als kind steeds al zo’n boekenwurm geweest ben, helpt natuurlijk enorm, want zoals het met alles gaat, gaat het ook met braille lezen: oefening baart kunst!

Of dit moeilijk is? Voor mij niet, neen, zoals het ook voor sommige andere blinde mensen die ik ken iets heel gewoons en gemakkelijk is.
Maar zoals ik niet de aanleg heb om een marathon te lopen of het stratenplan van een stad in mijn hoofd te prenten, zo zal ook niet iedereen die blind of slechtziend is braille kunnen leren of dit vlot kunnen lezen. Voor heel veel blinde en slechtziende mensen vraagt braille lezen echt een grote inspanning, bijvoorbeeld voor mensen die niet zo vaak of graag lezen of minder tastzin hebben in de vingertoppen. Ook en zeker voor wie later slechtziend of blind geworden is en dit van nul af aan moet leren, moet dit echt een immense klus zijn. Ik heb heel veel bewondering voor lezers die hun fijne tastzin nog moeten aanscherpen en toch die grote uitdaging aangaan!

Dank aan Luc voor deze snelleestruc

Ik zou wel met heel veel enthousiasme aan elke braillelezer die dit wenst, deze snelleestruc willen doorgeven die ik zelf van Luc heb mogen leren.
Doordat wij als braillelezer toch al minder overzicht hebben over de indeling van een volledig blad, laat staan over verschillende pagina’s, is het echt een voordeel als we de tekst zelf wel vlot kunnen lezen.
Je kan hier als brailleliefhebber zoveel vruchten van plukken, bijvoorbeeld:

  • bij het instuderen van een tekst,
  • het kiezen van je bestelling uit een braillemenukaart,
  • het voorlezen van verhaaltjes, een tijdschriftartikel of een boek,
  • het geven van een speech,
  • het lezen van een infofolder in een museum,
  • het volgen van je tekst als je zingt in een koor,
  • het lezen in de trein of in je luie zetel…

Of wat dacht je van nog vlug je brailleboek uitlezen in je bed?
Lezen vlak voordat je indommelt… Dat kan zelfs in het donker, lekker warm met je lezende handen onder je dekbed… of ’s morgens als je nog geen zin hebt om op te staan…. gezellig!
Ja, dat deed ik al als kind. Toen dacht ik nog dat mijn ouders het niet wisten maar ze hoorden het natuurlijk toch… vooral toen ik ’s morgens vroeg door het huis begon te sluipen op zoek naar mijn volgende brailleboek 🙂

Braille leren en lezen

Pin It on Pinterest

Share This