Als ik tot over mijn oren verdiept ben in een boek, verdwijnt al het andere hier en nu. Dan vliegen mijn handen gretig over de letters, benieuwd naar wat nog komen gaat.
In Lezen als ik tijd heb vertelde ik je al hoe medereizigers mij in de trein dikwijls vragen stellen over het lezen van een brailletekst. Ook als we samen zitten te wachten in een wachtzaal, zingen in een koor, aan het werk zijn of een cursus volgen, gebeurt het wel eens dat mensen verwonderd zijn over hoe ze mijn handen over een tekst zien bewegen.
Gaat dat echt zo vlug, braille lezen?
Duurt het lang om braille te leren?
Is dat moeilijk?
Les volgen in de gewone school
Ik heb braille leren lezen en schrijven in het GON, het GeĂŻntegreerd Onderwijs.
Wonder boven wonder herinner ik me daar nu nog bijzonder veel van!
Ik zat tot aan het vijfde leerjaar als blind kindje in de gewone school: de kleuterschool en de lagere school vlakbij ons huis. Dat was nog niet zo gebruikelijk en er was een intense samenwerking voor nodig tussen mijn ouders, de school en het buitengewoon onderwijs in dit geval het begeleidingscentrum Spermalie.
Daar stond ik zelf als kind tijdens die eerste jaren nauwelijks bij stil. Ik besefte wel dat ik het enige meisje van onze klas was dat niet kon zien, maar toch was het voor mij toen nog allemaal doodgewoon om naar een gewone school te gaan!
Ik vond het leuk dat mijn klasvriendinnetjes bij ons in de buurt woonden en dat ik naar de zelfde school ging als mijn broer Kristof.
Hoewel: dezelfde school… bijna dezelfde school, maar toch niet helemaal, vond ik als kind want Kristof zat bij de jongens en ik bij de meisjes. Vanaf de schoolpoort moesten we elk onze eigen gang gaan en we kwamen elkaar tijdens de lesuren en op de speelplaats nooit tegen.
Braille leren van de GON-begeleider
Al krijgen mensen door de nieuwsberichten soms die indruk: dat kinderen met een handicap/beperking les volgen in een gewone school is absoluut geen uitvinding van het M-decreet.
Luc was mijn toffe GON-begeleider. GON staat voor GeĂŻntegreerd Onderwijs en een GON-begeleider is een leerkracht die verbonden is aan een school voor buitengewoon onderwijs. Luc kwam bij ons thuis of op school om te ondersteunen waar dat nodig was zodat ik in de gewone school de lessen kon volgen (leren lezen, Wereld OriĂ«ntatie, wiskunde, tekenen, …)
Ik leerde de eerste brailleletters lezen in het derde kleuterklasje. Ik speelde heel graag met steekparels. Herinner jij je die nog? Die kleine pareltjes die je op een bordje kan vastprikken om er allerlei figuren mee te maken? Naar het schijnt hebben die pareltjes vele leuke kleuren maar ik vond ze zelf heel interessant om er tekeningen mee te vormen zoals ik de patroontjes noemde: van dikke lijnen tot rare driehoekjes… van onderbroken stippellijnen tot kronkelige paden. Ik prikte met de steekparels doolhofjes met kleine gangen waarin mijn ouders en grootouders met hun vingers de weg moesten vinden.
Onze lerares en Luc gebruikten deze steekparels ook in de klas om mij te leren punten en puntblokjes te onderscheiden voordat ik echt de brailleletters en de woorden leerde voelen.
Hoe zit het brailleschrift in elkaar?
Het brailleschrift bestaat uit zes punten: twee puntjes horizontaal en drie vertikaal. Elke letter en elk ander teken wordt gevormd door een combinatie van die puntjes.
Zo is de a bijvoorbeeld 1 puntje linksboven, de l zijn drie punten onder elkaar enzovoort.
Het braillealfabet kent een speciale logica. De brailleletters zitten anders in elkaar. De n bijvoorbeeld is misschien wel gemakkelijk aan te leren voor een kind dat goed kan zien, in braille is het een moeilijke letter. Het sprak dus vanzelf dat ik de letters in een ietwat andere volgorde heb leren voelen en schrijven dan de andere kinderen van mijn klas.
Mijn GON-begeleider Luc liet me elke keer voelen hoe de brailleletter eruitzag. Hij vormde de letter eerst met de steekparels. Ik herinner me nu nog altijd het spelletje dat daarbij hoorde, dus het moet wel indruk op me gemaakt hebben!
“Dit is de B. De B van bank. Wat begint er nog allemaal met een B?”
En toen begon ons pingpongspelletje met woorden, woorden met een B… woordpingpong tussen Luc en mij, klein als ik was, al dol op woorden…
“Bal” “Ballon” “Baby” “Boek” “Blad” “Banaan” “boe!!!”
Leren lezen was leuk! Niet alleen de klank van de woorden maar ook hun vorm: ik vond de woorden mooi!
Eens ik de vorm van de letter herkende en de steekparels goed kon onderscheiden, schakelden we over op de echte brailleletters op papier. Ik oefende om de woorden te schrijven met mijn braillemachine en om ze te lezen. Ik onthield de vorm. Ze spraken direct mijn tactiel geheugen aan, al had ik er natuurlijk nog geen flauw benul van dat er zoiets als een tactiel geheugen bestaat!
Eerst gebruikten we een lege tussenlijn tussen de regels, later niet meer.
De brailleboeken werden vanuit de braille- en klankbibliotheek in Varsenare verzonden per post, verpakt in koffertjes waarin we ze nadien konden terugsturen. Het postkantoor in de buurt was dan ook de eerste plaats waar ik als kind echt gemotiveerd met mijn witte stok naartoe ging… want pas als we zelf de uitgelezen braillebanden terugstuurden, stuurden de medewerkers van de bibliotheek me het vervolg van het boek toe en kon ik verder lezen.
DĂ t was nog eens een motivatie om met die witte stok op stap te gaan!
(Even tussendoor: de boterkoeken bij de bakker zeiden me ook wel iets… dus ook daar ging ik op zondag af en toe met plezier alleen naartoe. Pure voorpret!)
Braille lezen, een ingewikkeld handenspel
Lees je braille niet van links naar rechts? Het lijkt wel alsof ik jou dat anders zie doen.
Ik begrijp wel waarom mensen dit soms aan me vragen. Ze verwijzen naar de vreemde manier waarop ik met mijn handen over het brailleblad vlieg. Het lijkt wel alsof ik in allerlei richtingen lees, behalve van links naar rechts! Zo lijkt het maar…
Op een mooie dag – achteraf gezien een hĂ©le mooie dag – leerde Luc me een trucje om sneller te kunnen lezen. Eerst begreep ik er nog niet veel van, maar geleidelijk aan, door veel te oefenen, lukte het me steeds beter. Hij leerde mij een manier kennen om braille te lezen waarbij ik met mijn ene hand al een beetje vooruit lees op mijn andere hand. Net zoals sommige mensen die goed kunnen zien met hun ogen over de lijnen vooruit kijken, zo bewegen mijn beide handen in een verschillende richting.
Wat een geweldige snelleestruc!
Lezen in andere talen gaat voor mij iets trager en uiteraard kan ik ook niet even snel iets terugvinden in een langere tekst. Even heel vlug “scrollen” door de bladzijden en de paragrafen is niet gemakkelijk.
Maar gewoon een tekst lezen in het Nederlands lukt wel heel vlot op deze manier. Ik kan dit ongeveer even vlug als een gemiddelde lezer van gewoon schrift.
En tja, doordat er zoveel minder woorden op een lijn staan in braille dan bij gewone (zwartschrift) letters, lijkt dit handenspel om braille te lezen misschien wel een beetje spectaculairder dan het is, hoor 🙂
Is braille lezen moeilijk?
Ik prijs me ontzettend gelukkig omdat ik in de vingertoppen van allebei mijn handen heel veel gevoel heb ontwikkeld. Ik ben heel blij dat ik zo’n fijne tastzin heb, anders zou deze manier van lezen echt niet lukken. Dat ik ook als kind steeds al zo’n boekenwurm geweest ben, helpt natuurlijk enorm, want zoals het met alles gaat, gaat het ook met braille lezen: oefening baart kunst!
Of dit moeilijk is? Voor mij niet, neen, zoals het ook voor sommige andere blinde mensen die ik ken iets heel gewoons en gemakkelijk is.
Maar zoals ik niet de aanleg heb om een marathon te lopen of het stratenplan van een stad in mijn hoofd te prenten, zo zal ook niet iedereen die blind of slechtziend is braille kunnen leren of dit vlot kunnen lezen. Voor heel veel blinde en slechtziende mensen vraagt braille lezen echt een grote inspanning, bijvoorbeeld voor mensen die niet zo vaak of graag lezen of minder tastzin hebben in de vingertoppen. Ook en zeker voor wie later slechtziend of blind geworden is en dit van nul af aan moet leren, moet dit echt een immense klus zijn. Ik heb heel veel bewondering voor lezers die hun fijne tastzin nog moeten aanscherpen en toch die grote uitdaging aangaan!
Dank aan Luc voor deze snelleestruc
Ik zou wel met heel veel enthousiasme aan elke braillelezer die dit wenst, deze snelleestruc willen doorgeven die ik zelf van Luc heb mogen leren.
Doordat wij als braillelezer toch al minder overzicht hebben over de indeling van een volledig blad, laat staan over verschillende pagina’s, is het echt een voordeel als we de tekst zelf wel vlot kunnen lezen.
Je kan hier als brailleliefhebber zoveel vruchten van plukken, bijvoorbeeld:
- bij het instuderen van een tekst,
- het kiezen van je bestelling uit een braillemenukaart,
- het voorlezen van verhaaltjes, een tijdschriftartikel of een boek,
- het geven van een speech,
- het lezen van een infofolder in een museum,
- het volgen van je tekst als je zingt in een koor,
- het lezen in de trein of in je luie zetel…
Of wat dacht je van nog vlug je brailleboek uitlezen in je bed?
Lezen vlak voordat je indommelt… Dat kan zelfs in het donker, lekker warm met je lezende handen onder je dekbed… of ’s morgens als je nog geen zin hebt om op te staan…. gezellig!
Ja, dat deed ik al als kind. Toen dacht ik nog dat mijn ouders het niet wisten maar ze hoorden het natuurlijk toch… vooral toen ik ’s morgens vroeg door het huis begon te sluipen op zoek naar mijn volgende brailleboek 🙂
dag Inge,
Wat een heldere uitleg over het brailleschrift. Voor mij was dit tot nu toe een mysterie. Geboeid heb ik zitten lezen en nu kan ik mij er een beeld van vormen. Chapeau!
Dag Chantal, dat doet me plezier! Dank je wel voor je reactie. Ik ben blij dat ik op die manier een beetje mijn leefwereld en mijn “braille ervaringen” met jullie kan delen. Hartelijke gretjes, Inge
Mooi Inge en die steekpareltjes: wat slim om dat te gebruiken! !! Bedankt.
Dag Martine, ja, leuk en handig tegelijk hĂ©, die steekparels…. inderdaad sliim van onze leerkrachten om ons dat zo te leren. Bedankt voor jouw reactie! Groetjes, Inge
hallo inge, ik wou reageren op je blog. ik spreek uit mijn ervaring wanti k ben ook van mijn geboorte blind. ik had in de kleuterklas in tongeren ook gon-begeleiding maar ben eq iet lang ebleven. ik heb braille geleerd toen ik naar ganspoel ging, en dat was ook met de favoriete steekparels. waar is de tijd! vanaf het eerste leerjaar heb ik dan met de beruchte blista geschreven maar dat was toen letters woorden zinnetjes en cijfers. en dan de perkings. ik heb nog een perkings die ik heb gekregen voor mijn 10de verjaardag. die gebruik ik regelmatig. maar ik gebruik nu ook de elotype en mijn notitietoestel pronto. ik zou het bijna nog vergeten zijn. in ganspoel en woluwe werkten we voor wiskonde met de kubaritme die vierkantige steentjes waar braillecijfers op stonden geschreven. ik weet niet of je er mee gewerkt hebt in spermalie. daar kon je serieuze bewerkingen mee maken met wiskunde. ik las in het begin braille zeer traag en als er lange woorden waren, spelde ik ze aan mijn ouders en ze gaven mij dan uitleg over het woord. nu lees ik braille heel vlug, waarvan sommige mensen zich soms afvragen of ik wel weet wat ik lees. de meeste reactie die ik krijg van mensen is: (amai dat kan ik niet lezen). mijn mama had een boek met het braillealfabet zodat ze mij kon helpen bijvoolbeeld als ik thuis mijn huiswerk maakte. het is waar dat mensen die later blind zijn geworden het moeilijk hebben om braille te lezen of braille niet willen leren. jouw tekst over braillelezen is superfantastisch. daarom wou ik er op reageren. groetjes, bart beusen
Dag Bart,
mijn braillemachine staat hier ook nog steeds en ik gebruik die bijvoorbeeld nog af en toe om zelfklevende labels te maken of om heel snel iets op een briefje te schrijven. De kubaritme voor wiskunde… waar is de tijd, inderdaad! Dat was iets leuks: het was een bordje met kleine blokjes waarmee we alle cijfers in braille knden vormen. Zo konden ook wij onder elkaar optellen, aftrekken, vermenigvuldigigen en delen… Ook dat heeft mijn GON-begeleider me toen geleerd.
Dank je wel om je je ervaringen hier te vertellen, Bart! Groetjes, Inge
Ik schrijf kleine beeldgedichten die ik exposeer . Ik wil ze graag aanvullen met braille. Ik heb voorbeelden gemaakt die ik graag wil laten lezen. Doe ik het goed? Qua grootte etc.Zou iemand dat voor mij willen/ kunnen doen? Ik kan de voorbeelden opsturen met retourenveloppe.
Dag Inge,
Voor de eerste keer uitleg gelezen over braille-lezen. Dus kunt ge enkel de verso kant van elk blad lezen, als ik het goed begrepen heb. Het is wel een geluk dat ge een leesfreak bent, vermits ge gaat slapen met een boek en er ’s morgens mee opstaat. Ik vind het altijd aangenaam om uw teksten te lezen. Groetjes.
Dag Monique, tegenwoordig wordt er dubbelzijdig geprint met een brailleprinter, dus kunnen we wel beide kanten van het blad lezen. Dat spaart gelukkig een hoop papier uit! Als we elkaar eens ontmoeten, zal ik het je eens laten zien. Veel groetjes!
Leuk om dit te lezen, door mijn vader die blind was zijn wij grootgebracht met braille en toch hebben we het zelf nooit geleerd waar we (8 kinderen) nu wel spijt van hebben omdat hij anderhalf jaar geleden gestorven is. Een arsenaal vol braille teksten en boeken waar we niet van weten wat er op staat en of het iets belangrijks is. Aan de hand van het braille alfabet kunnen we wel woorden vormen en schrijven met het prikplankje maar het gaat zo traag dat we er zelf jaren over zouden doen. Gelukkig hebben we in het dorp waar we wonen iemand (ook een blinde man) die het gros met ons wil doornemen zodat we het belangrijkste kunnen bijhouden. Spijtig dat braille niet meer in de belangstelling staat. Zoals gebarentaal zou je ook lessen braille moeten kunnen volgen. Alvast bedankt om het wat meer in de belangstelling te zetten. Groetjes.
Beste Rit,
Ik ben blij dat u het leuk vond om mijn tekst te lezen. Dank u wel voor uw persoonlijke reactie, die me verraste en raakte. Ik kan me voorstellen hoe het moet voelen om nu enkel nog met de hulp van iemand in uw dorp te kunnen lezen welke braille teksten en boeken het zijn… de boeken van jullie vader, zo persoonlijk.
Bekijken of iets persoonlijk is of publiek (zoals een boek), of iets belangrijk is… lectuur om te bewaren of door te geven of papieren om weg te doen..
Selecteren samen met iemand die helpt om het allemaal te lezen: ik ken het gevoel wel.
Gelukkig hebt u iemand aan wie u kan toevertrouwen om dit samen met jullie te bekijken…
Ook aan u bedankt om samen met mij en de andere mensen die op dit blogbericht geantwoord hebben, braille wat meer onder de aandacht te brengen!
Groetjes, Inge
Dag Inge,
Je hebt braille (leren) lezen heel bevattelijk uitgelegd, en er ook heel mooie duidelijke foto’s bijgeplaatst. Dank je wel daarvoor!
Veel leesgenot, en nog veel plezier met je schrijfsels!
Dank je wel, Sandra! Ik geef het ook door aan Leen die de foto’s heeft gemaakt en gekozen. Tot vlug!
Dat je veel gevoel hebt in je vingertoppen heb ik al enkele keren ervaren toen je onze boekjes waar nam.
Een mooi en duidelijke beschrijving hoe jij leerde lezen en wat een eer voor je gon begeleider.
Dag Marleen,
Leuk om hier terug een berichtje van jou te lezen! Misschien leest mijn vroegere gon-begeleider jouw reactie zelf ook wel 🙂
Tot schrijfs of tot ziens!
Inge
Dag Inge,
Boeiend om meer over braille lezen te weten te komen! Toevallig botste ik vandaag op dit:
http://weekend.knack.be/lifestyle/radar/dit-speelgoed-leert-kinderen-met-een-visuele-handicap-lezen/article-normal-700729.html
Zalig toch!!
En ah.. die uitvinding van het M-decreet.. We weten wel beter he.
Jij had nogal een GON-begeleider!!
Groeten
Julie
Dag Julie,
Dank je wel voor je reactie en voor het artikel!! Inderdaad zalig!!
Heel veel groetjes, Inge
Wauw Inge, wat een prachtige website heb jij, ik ben net gestart met het lezen van je blog, mijmeringen,… zo mooi hoe je hier jouw ervaringen deelt, hoe je speelt met woorden,… Het inspireert, ontroert,… mij, zo hartverwarmend. Ik vind je zo’n inspirerende madam en ben enorm blij dat ik jou heb ontmoet. Dikke knuffel & zeker tot gauw, liefs Tineke
Dag Tineke,
wat prachtig dat mijn woorden jou kunnen inspireren en ontroeren, waaw. Het ontroert mij echt om jouw bericht te lezen, dank je wel!
We kunnen elkaars blog volgen, elkaar ontmoeten, en samen misschien ooit wel eens in de natuur, waar we allebei zo van houden, gaan wandelen. Dat zou ik fijn vinden!
Tot schrijfs of ziens!
Liefs, Inge
Hallo Inge!
Ik heb die snelleestruk eigenlijk nooit geleerd. Ik lees braille niet echt traag maar bijlange zo snel niet als jij.
Ik vond het heel leuk je brailleartikeltje.
Ik denk leuk voor de braillelezers als ook voor de mensen die het niet zo kennen.
De reacties zijn ook leuk om lezen.
Groetjes
Dag Marieke, nu heb ik jou nog steeds niet getoond hoe die snelleesstruc in zijn werk gaat! Als we elkaar binnenkort nog eens zien… en jij dat ook graag eens wil proberen, dan… Veel liefs!
Wat een fijn artikel. Ik ben ook zo’n nieuwsgierige bees die alles zou willen weten erover! dank dus om hierover te vertellen! Een vorming daarover lijkt me ook erg boeiend!
Hallo Inge,
Leuk je hier te vinden. Zelf ben ik van kindsaf slechtziend maar de dokter wisten steeds mijn zicht te bewaren. Ik leerde 3 jaar geleden op eigen houtje Braille lezen omdat het op dat moment wel heel slecht ging met m’n zicht. Omdat ik (uit Ă©Ă©n oog) nog wel wat zie kon ik via Google het alfabet instuderen. Ik nam dezelfde dag nog alle medicatiedoosjes uit onze apotheekkast en oefende daarop. Na een paar dagen herken je de doosjes natuurlijk aan hun vorm. Toen heb ik via Luisterpunt een kinderboek besteld : Als ik niet toevallig de waarheid gezegd had (zalig boekje trouwens). De letters werden woordjes en de woordjes vormden zinnen en ik was vertrokken. Drie jaar later heb ik reeds duizenden pagina’s verorberd (Grey, Millenium Trilogie, De 100-jarige man (zalig!),…) en het gaat goed. Voor mij was het jarenlang een taboe en een soort ontkenning maar ik ben zo blij dat ik ervoor ben gegaan. Ik was 42 toen ik het leerde dus het bewijs dat het zeker lukt. Langs deze weg wil ik dan ook mensen stimuleren om, zelfs op latere leeftijd, ervoor te gaan. Het is echt een nieuwe wereld die opengaat!
hallo Anja,
Zo fantastisch, de manier waarop u uitlegt hoe u op eigen houtje braille geleerd hebt! Dat maakt echt indruk op me!
Uw verhaal is zo’n prachtig voorbeeld van hoe we als mens, met veel motivatie en stapje per stapje, heel veel kunnen bereiken!
Ook ik heb soms ingepeperde verhalen, mythes in mijn hoofd, zoals: braille lezen is heel moeilijk als je het niet van kleinsafaan geleerd hebt. Dat is wat ik mensen zo dikwijls hoorde zeggen!
zo zie je maar!
Mooie, positieve verhalen zoals dat van u, vinden als reactie op mijn blogberichten, dat vind ik echt heel fijn!
DANK U WEL!
Warme groetjes, Inge
Dag Inge
ik vind het heel mooi dat je met ons je leven deelt en op zo een manier kan uiten hoe je je voelt bij de situatie.
Fijn, Emma! Altijd welkom om mee te lezen, teksten te delen of om mij te contacteren!
Hoi allemaal,
Hoe groot zijn de brailletekens in een boek ?
Zijn ze even groot als de braille op medicijndoosjes ?
Groetjes,
Dennis
Beste Dennis,
Dank je wel voor je verassende, boeiende vraag! Hoewel ik elke dag braille lees, was ik toch niet helemaal zeker van het antwoord (dat misschien wel een kwestie van millimeters is, dacht ik).
Het was mij al opgevallen dat de brailletekens op sommige medicijndoosjes beter voelbaar zijn dan vroeger. Of heb ik nu doosjes van andere merken in huis? Vroeger waren de braillepuntjes soms iets moeilijker leesbaar, hoewel de tekens zelf toch even groot leken…
Ik ging mijn licht opsteken bij een medewerker van de hulpmiddelenleverancier Sensotec. Deze medewerker vertelde me dat er een standaard bestaat waaraan de brailletekens qua grootte moeten voldoen, dus dat hierin normaalgezien geen verschil mag zitten. Wel is het zo dat de brailletekens op medicijndoosjes niet steeds ingeprint zijn in het doosje (zoals een geprint brailleboek). Soms zijn de braillepuntjes erop “geplakt”… en dan voel je inderdaad aan de achterkant van het bedrukte kartonnetje geen gaatjes! Dat kan verklaren waarom de tekens toch net ietsje anders kunnen aanvoelen…
Ik kan dus wel concluderen dat de brailletekens op medicijndoosjes en in brailleboeken normaal gezien even groot zijn.
Hebben andere lezers van mijn blog ook deze ervaring? Wil iemand nog graag iets toevoegen of vragen via een reactie of een privébericht? Van harte welkom!