Van 2 tot 7 juli 2017 vond in Brugge het ICEVI Congres plaats. Ik was zelf niet aanwezig op dit congres. Toch gaf ik er een korte getuigenis over non-verbale communicatie. Dit was heel tof om te doen…
Icevi Congres 2017
ICEVI betekent: The International Council for Education of People with Visual Impairment.
In een digitale nieuwsbrief las ik:
Het is een internationale organisatie die onderwijs voor en revalidatie van mensen met een visuele beperking stimuleert. De Europese afdeling van ICEVI organiseert om de vier jaar een Europees congres met als doel expertise uit te wisselen en samenwerking te stimuleren.
Dit jaar werd dit Europees ICEVI-congres georganiseerd door begeleidingscentrum Spermalie, Centrum Ganspoel en Blindenzorg Licht en Liefde
Het thema van dit jaar was Empowered by Dialogue, gebaseerd op de visie van Dr. Robert Schalock’s Quality of Life.
Een verrassende mail
Op 18 april kreeg ik een mailtje van Laurence Foulon waarin stond:
Beste Inge
Wij kregen jouw gegevens via onze coördinator Rita Patteeuw. Wij zijn enkele gon-begeleiders van de secundaire school Spermalie type 6.
Rita Patteeuw is jarenlang mijn gon-begeleidster geweest toen ik les volgde als blinde leerling in het gewoon onderwijs. Ik was ook dikwijls zwaar ziek en dan uiteraard afwezig op school. Door dit alles had ik een soms zware, woelige schoolloopbaan. Toch vond ik het tegelijk ook een heel leuke, interessante tijd door de contacten met klasgenoten en leerkrachten, de boeiende lessen (nu ja, de ene al boeiender dan de andere…) en het studenten- en kotleven.
Onze gon-begeleidster Rita kwam wekelijks enkele keren langs tijdens de laatste jaren van de secundaire school en tijdens mijn studie sociaal werk in de Arteveldehogeschool Gent.
Rita was gedurende al die jaren een enorme steun voor mij! Ze zette notities om in braille, maakte bordschema’s en grafieken begrijpelijk, hielp me worstelen met vakken als chemie, fysica en statistiek, had een luisterend oor en leefde mee met mijn kleine en grotere succesjes…
Nu kruisen onze wegen elkaar opnieuw!
Laurence schreef verder:
In juli vindt het ICEVI congres plaats waar wij een presentatie geven over het belang van non-verbale communicatie bij mensen met een visuele beperking. We vonden de weg naar je blog en zagen dat jij ook wel wat kennis hebt over dit onderwerp…
Non-verbale Communicatie
Overal waar mannen, vrouwen en kinderen met elkaar in contact komen, daar is er communicatie: in de bus (en naar het schijnt ook in de file…), op het speelplein, in de journalistiek, in sociale media, in mails tussen hartsvriendinnen, in klasgroepen, op vergaderingen, op familiebijeenkomsten…
Hoe wij met zijn allen met elkaar communiceren, blijft me boeien, verbazen, ontroeren, verbijsteren, soms ronduit shockeren en vooral: verwonderen…
Communicatie omvat ook non-verbale communicatie: allerlei bewuste en onbewuste signalen, bewegingen, gezichtsuitdrukkingen, houdingen… Als je blind bent zoals ik, zorgt dat voor bijzondere uitdagingen…
Inspirerende samenkomst
Laurence Foulon en Roselinde Strosse (allebei gon-begeleidsters in begeleidingscentrum Spermalie) en ik gingen rond de tafel zitten ter voorbereiding van hun presentatie op het ICEVI Congres. Hun workshop zou gaan over non-verbale communicatie bij blinde en slechtziende jongeren. Ze vroegen mij of ik hen wat meer kon vertellen over mijn ervaringen met dit thema. Dit was het begin van een heel levendig gesprek tussen ons waarin we elkaar inspireerden met onze visie, kennis, ervaringen en inzichten. Roselinde schreef nadien over deze namiddag op facebook dat ze het een fonkelende ontmoeting vond. Ik voelde dit precies zo aan! Bruisende ideeën, hernieuwde inspiratie, uitdagende vragen, voorzichtige en zeer overtuigde antwoorden, …
Hoe machtig zou het zijn om met dit onderwerp nog veel vaker samen aan de slag te gaan!
Getuigenis voor het congres
Roselinde en Laurence vroegen me of ik voor het congres een bijdrage kon leveren ter aanvulling van hun uiteenzetting. We kozen voor een interview. Roselinde en Laurence stelden enkele vragen die ik via korte audiofragmentjes beantwoordde. Bondig, want de duur van hun uiteenzetting was beperkt.
Ik schreef een tekstje waarin ik een poging deed om genuanceerd te getuigen over mijn ervaringen met non-verbale communicatie. Ik kreeg gelukkig hulp bij de vertaling naar het Engels en bij het oefenen van een betere uitspraak (I’m not so good at speaking English… so thank you very much!)
Zo groeide het verrassende mailtje dat ik in april kreeg, uit tot een leuke dubbelbelevenis: inhoudelijk én op vlak van de Engelse taal!
Getuigenis non-verbale communicatie
Ik deel (natuurlijk met toestemming van…) ook heel graag mijn tekstje met de lezers van mijn blog. Hier volgt de Nederlandstalige versie van mijn getuigenis. Onderaan de tekst vind je ter illustratie een geluidsfragment uit de audioboodschap.
Kan je iets over jezelf vertellen?
Hallo! Ik ben Inge Piotrowski. Ik ben een actieve vrouw van 41 jaar. Ik woon in Brugge. Ik ben maatschappelijk werkster en “practitioner” in oplossingsgericht werk.
Ik heb veel interesses zoals communicatie en psychologie. Hierover lees ik ook veel. Andere interesses zijn koken, schrijven, zingen in een koor en ik hou ook enorm van wandelen in de natuur! De buitenlucht, de beweging en de natuurgeluiden geven me energie!
Engels spreken is niet een van mijn sterktes, maar ik doe mijn best!
Wij vinden het wel een beetje symbolisch dat je aan deze workshop meewerkt via een geluidsfragment. Hoe is dat voor jou?
Ik werk inderdaad mee aan deze workshop via een geluidsfragment. Zelfs in deze zeer visuele wereld kozen we niet voor een videofragment! Als u zelf goed kan zien vindt u het misschien wel een klein beetje onwennig of zelfs vervelend om alleen maar te kunnen luisteren naar wat ik vertel zonder me te kunnen zien. Je kan dit beschouwen als een uitdaging, een oefening: “Wat kan ik opmerken aan stemtaal door enkel heel goed te luisteren?”
Welke invloed had jouw blindheid op de communicatie tijdens je schooltijd (op sociale contacten, tijdens pauzes…)
Ik volgde les in het gewoon onderwijs met ondersteuning vanuit het buitengewoon onderwijs: in de kleuterschool, de lagere school, de middelbare school en de hogeschool. Van het vijfde leerjaar tot het vierde middelbaar zat ik in het buitengewoon onderwijs met enkel blinde en slechtziende klasgenoten.
Alles heeft effect op alles: mijn blind zijn, de aanwezige ondersteuning, de sfeer in de klasgroep, vriendschappen, die bepaalde leerkracht, onze leeftijd… Alles heeft effect op alles dus ik zou hierover heel veel kunnen vertellen.
De leeftijd rond zestien-zeventien jaar vond ik zelf op vlak van communicatie de moeilijkste. Toen voelde ik me soms alleen in de groep. Ik had het gevoel dat mijn blindheid dat gevoel versterkte. Ach ja, wij, mijn klasgenoten en ikzelf, leefden op die leeftijd allemaal wel een beetje in ons eigen wereldje (of op een wolkje met ons eerste lief…). Op de grote lawaaierige speelplaats stond ik af en toe alleen. Mijn klasgenoten stonden soms wat verderop te praten over hun favoriete fuiven… Ik ging niet naar fuiven – al dat lawaai – dus ik kon er ook niet over meepraten.
Als je dezelfde interesses hebt, is dat een leuke “poort” voor communicatie! Dus probeerde ik bewust om al bij het verlaten van het klaslokaal mee te gaan met iemand met wie ik interesses deelde. Zo moest ik die klasgenoot nadien niet gaan zoeken tussen alle anderen….
Trouwens, ik had de pauzes ook nodig om mijn studie goed te organiseren (voor de omzetting van cursussen in braille bijvoorbeeld) of gewoon om eventjes tot rust te komen na de concentratie in de klas… Een mens kan maar één ding tegelijk doen!
Onderzoek toont aan dat 55% van de communicatie visueel is. Wat is jouw mening hierover?
Ja, dat zeggen de feiten, sommige wetenschappelijke onderzoeken. De vraag is: wat zegt dat over mij, over onze communicatie? Hoe zwaar wil je die cijfers laten wegen? Het is zeker waar dat we een aantal dingen niet kunnen zien doordat we blind of slechtziend zijn. De dingen zijn zoals ze zijn en daar ga ik zo positief mogelijk mee om.
Omdat ik echt interesse heb in wat andere mensen voelen, denken en doen vind ik het jammer dat ik gezichtsuitdrukkingen, bewegingen, de non-verbale communicatie niet kan zien. Bijvoorbeeld: Wat gebeurt er non-verbaal tussen deze twee mensen? Hoe kijkt hij of zij tijdens deze stilte? Wie is er met elkaar aan het praten in de pauze en wie staat er misschien alleen? Zwaait dit kindje naar mij? Ik kan het niet zien. Ok. Maar er is ook héél veel dat ik wél kan horen en aanvoelen, op mijn manier: de stemming, de trilling, de intonatie, iemands uitstraling, het volume van iemands stem, de stilte, de nabijheid of de afstand, een lach, een zucht…
Ik vind ook dat het helemaal niet verkeerd is om iets te vragen als je twijfelt. Bijvoorbeeld: “Ik vind je nogal stil. Is er iets?” Dat is toch een heel eerlijke, respectvolle manier om met elkaar om te gaan? Want geef toe: communicatie is, of je nu kan zien of niet, altijd een kwestie van interpretatie. Bijvoorbeeld: Kijkt die persoon boos? Ben je daar zeker van? Of is hij gewoon heel diep aan het nadenken?
Ik geloof echt dat wanneer we ons vooral focussen op hetgeen waarin we sterk zijn (en elkaar daarbij helpen), dat we er dan nog veel sterker in kunnen worden.
Kreeg je steun uit je sociaal netwerk om vaardigheden aan te leren op vlak van non-verbale communicatie?
Zeker! Die kreeg ik van Mijn ouders, klasgenoten, leerkrachten, vrienden, gon-begeleiders, mijn collega’s, de lesgevers tijdens een cursus non-verbale communicatie die ik volgde toen ik ongeveer twintig jaar was, … Zij ondersteunden mij allemaal.
Hoe deden ze dit?
Communicatie vaardigheden leren, is zoals het leren van muziek of het leren van een taal: je kan er feeling of interesse voor hebben en al de rest leer je stapje per stapje! Oefening baart kunst.
Ik las als kind over communicatie in boeken en dan stelde ik mezelf en anderen vragen zoals: “Wat betekent dat: een twijfelende blik werpen? Hoe doe je dat?”
“Hoe legt iemand zijn vinger op zijn mond als hij om stilte vraag: verticaal of horizontaal?
Ik kreeg ook soms feedback die ik niet echt fijn vond op dat moment. Dit kwam bijvoorbeeld, omdat ik een blindisme had. Dat stoorde andere mensen. Ik duwde met mijn hand in mijn oog. Het blindisme is verdwenen toen ik me er meer van bewust geworden ben dat ik dit vooral deed op momenten dat ik gespannen was én omdat ik minder pijn had in mijn ogen. Ook blindismen hebben een functie!
Ik heb – gevraagd of ongevraagd – al heel wat feedback gekregen over hoe ik zelf communiceer. Meer bewustzijn helpt je om te kiezen. Bijvoorbeeld: als je zelfzeker over wil komen, zit je best niet de hele tijd te friemelen met je handen…
Wat zou je nu adviseren aan je zestienjarige zelf over communicatie?
Aan mijn zestienjarige zelf? Okee! Ik zou aan mezelf vertellen:
Punt 1. Dit is een beetje een verwarrende tijd maar geloof erin: het komt allemaal goed met hechte vriendschappen en… met de liefde!
Punt 2. Grijp je kansen: je zal nog veel kunnen leren over communicatie en je zal dat zelfs goed kunnen gebruiken in je job met en voor andere mensen.
Punt 3. Begin nú met yoga en dansexpressie! Blijf naar manieren zoeken om fit en gezond te zijn want dat straal je uit. Hoe meer ontspannen je bent, hoe beter je ook de signalen van andere mensen kan interpreteren. Mensen vinden het fijner om met iemand te praten die ontspannen en vrolijk is!
Praat over communicatie met je supporters: mensen die je kan vertrouwen, die meeleven en in je mogelijkheden geloven. En ik zou mezelf, met een glimlach, veel succes wensen. 🙂
Heel mooi, Inge…
Je hebt me al zo veel geleerd!
Fijn gedaan Inge.
Boeiend om te lezen en ook zinvol voor ‘ziende’ mensen.
hallo inge, ik vind het een prachtige getuigenis en hoe je het zo mooi kan beschrijven dat ik het zelf de moeite vond om het op facebook te delen. zo mooi en zo verwonderlijk hoe je het kan vertellen! ik kan er van genieten.
Inge, je getuigenissen zijn steeds oprecht en raken iedereen. Ik hoop dat nog meer mensen op deze blog terechtkomen.
Dag Joren, dat doet me plezier! Voel je vrij om mijn blog mee bekend te maken bij collegas, kennissen, (Facebook)vrienden… Dank je wel! gRoetjes, Inge
Dag Inge! Ik vind dit een erg gedurfd onderwerp om te bespreken met een persoon die blind of slechtziend is. Ik vond het dan ook ongelooflijk leerrijk om te lezen.
Onlangs organiseerden en begeleidden wij een uitstap voor Brailliga. Ik pende hierover nadien mijn gedachten neer voor mezelf. Ik kopieer deze even:
“Vandaag was een ongelooflijk leerrijke dag. We hadden de eer een daguitstap voor blinde en slechtziende mensen te mogen organiseren en begeleiden. Het was een turbulente en confronterende doch fantastische en positieve ervaring. Bij het aankomen ’s ochtends, had ik eerder een gevoel van medelijden. Ik werd ontzettend triest van mensen te zien die volledig afhankelijk waren van een ander. Ik vond het confronterend dat de meeste mensen, waaronder ikzelf, het vanzelfsprekend vinden om ’s ochtends de ogen te openen en te ‘zien’. Naarmate de dag vorderde, ontdekte ik tot wat al deze mensen wél nog in staat zijn. Per persoon was er één begeleider, er blijft uiteraard een soort afhankelijkheid, dat valt niet te betwisten. Maar in plaats van te focussen op wat allemaal niet meer kan, begon ik te bewonderen wat allemaal wél nog kan. Mits een beetje hulp van de medemens, zelfstandig eten, zelfstandig de trein nemen, alleen wonen, zelfs een beroep uitoefenen… sluit je ogen en probeer deze dingen zelf eens, ik kan het niet. Dan spreek ik nog niet over hun gevoel voor humor, hun uitmuntende kennis over tal van diverse thema’s, de dankbaarheid voor jouw helpende hand en vooral… vooral een levenslust om u tegen te zeggen. Een levenslust waar velen onder ons een voorbeeld aan zouden moeten nemen.
Het was een hele eer jullie te mogen ontmoeten.”
Ik moest aan mijn eigen geschreven tekst denken bij het lezen van de jouwe omdat ik er een gelijkaardig statement in herken. Velen zouden misschien verrast reageren: “Hoe kan een blind persoon meepraten over non-verbale communicatie?” Maar inderdaad, ook dat is veel meer dan het visuele en ik vind dat je dat prachtig verwoord hebt. : “Maar er is ook héél veel dat ik wél kan horen en aanvoelen, op mijn manier: de stemming, de trilling, de intonatie, iemands uitstraling, het volume van iemands stem, de stilte, de nabijheid of de afstand, een lach, een zucht…”
Dit bevestigt nogmaals mijn verwondering om wat allemaal wel nog kan ondanks een visuele beperking. Ook hierbij weet ik zeker dat, wanneer ik mijn ogen zou moeten sluiten, ik nog niet de helft zou opmerken van wat jij opmerkt. Wij benutten misschien één prikkel meer, maar jij benut je overige prikkels veel optimaler. Jij verwondert me, Inge.
Blijf vooral verder schrijven want ik ben zeker en vast niet de enige die jij verwondert.
Wow, Pauline…
ik ben verrast en geroerd. Wat een open, oprechte getuigenis is dat!
Jij beschrijft zo helder dat de ontmoeting tussen mensen, met een open blik en een open geest, het beeld, het gevoel écht kan veranderen…
Over hoe je eerst dacht en nu denkt over niet kunnen zien, medelijden, afhankelijkheid, beperkingen en dan over wilskracht, humor, dankbaarheid en mogelijkheden…
Jij vertelt dit zo sprekend en eerlijk… dat raakt me echt!
Weet je, al onze zintuigen zo optimaal mogelijk gebruiken, Pauline… daar kan jij ook op oefenen, hoor… Ik zou zeggen: gewoon doen. Het is heel boeiend…
Dank je wel voor jouw reactie! Wie weet ooit tot ziens en heel veel lieve groeten,
Inge